อีโก้ หรือ Ego คือหนึ่งในตัวตนที่คุณสร้างขึ้นมา ซึ่งเป็นตัวตนที่อาจจะไม่จริงก็ได้ และ ถ้าเราเอาความเชื่อของเราทั้งหมดมารวมกับ นิสัย ความสามารถ ทักษะต่างๆ เราก็จะได้โครงสร้างของอัตตาของเรานั่นเอง
เวลาเราเชื่อในอะไรบางอย่างเกี่ยวกับตัวเอง สมองของเราก็จะสร้างความเชื่อนั้นให้ออกมาเป็นภาพ และภาพนั้นก็คืออัตตาหรืออีโก้นั่นเอง ยกตัวอย่างเช่น ฉันไม่เก่งเลข ฉันฉลาดจัง สิวขึ้นดูไม่ดีเลย ทำไมถึงไม่มีใครชอบฉันเลยนะ หรือแม้แต่ ถ้าเป็นแบบนี้อยู่ชีวิตเราจะดีขึ้นได้ยังไง
อีโก้คืออะไร (Ego)
Ego หรือ อีโก้ คือตัวตนที่เราสร้างขึ้นมาจากความเชื่อที่มีต่อตัวเอง เช่น ความเชื่อว่านิสัยเราเป็นแบบไหน ชอบอะไร เก่งแค่ไหน คนมักมองอีโก้ว่าเป็นสิ่งที่แย่ แต่อีโก้ก็เป็นแค่มุมมองอย่างหนึ่ง มีทั้งผิดและถูก
ส่วนมากแล้ว อีโก้จะถูกสร้างขึ้นเวลาที่เราเชื่อในมุมมองใหม่ๆต่อตัวเอง เช่น เด็กที่เรียนวิชายากๆ เห็นเพื่อนได้คะแนนดีกว่าก็จะคิดว่าตัวเองไม่เก่งวิชานั้นๆ
อีโก้พวกนี้ถูกสะสมมาตั้งแต่เด็ก ไม่ว่าจะเป็นตอนที่เราพูดคุยกับเพื่อน หรือเวลาที่พ่อแม่และคุณครูชมหรือต่อว่า
อีโก้ หรืออัตตา เป็นตัวช่วยให้เราเข้าสังคมได้ง่ายขึ้น เพราะมันทำให้เราหลอมรวมกับสิ่งที่สังคมคิดว่าเราเป็นอยู่ แต่ปัญหาจะเกิดเวลาที่ตัวตนที่เราคิดว่าเราเป็นอยู่มันไม่เหมือนกับตัวตนที่เราเป็นจริงๆ เราอาจจะมองว่าตัวเองแย่เกินไปหรือดีเกินไปก็ได้
ภาพลักษณ์ที่เราสั่งสมมาตั้งแต่เด็ก ก็จะถูกถ่ายทอดมาให้เราตอนโตแล้วด้วย ในฐานะผู้ใหญ่ที่มีอีโก้ และคนส่วนมากจะรู้สึกอึดอัดเวลาที่อีโก้หรือความเชื่อด้านนี้ถูกท้าทาย
อีโก้ของเรา ก็คือการที่ความคิดและความเชื่อทั้งหมดถูกสั่งสมรวมกันมาทั้งชีวิต ซึ่งความเชื่อพวกนี้ก็มีหลากหลาย บางทีอีโก้หลายอย่างจะขัดกันเองก็เป็นไปได้ และ อีโก้ของแต่ละคนไม่เหมือนกัน เพราะประสบการณ์แต่ละคนไม่เหมือนกัน
ต่อให้คนอื่นๆอธิบายอีโก้ตัวเองให้คุณฟังได้ คุณก็จะไม่สามารถเข้าใจเขาได้ 100% เพราะคุณไม่ได้เจอประสบการณ์เหมือนเขาตลอดทั้งชีวิต หากเราอยากจะเข้าใจตัวตน อีโก้ หรือเรื่องราวของคนอื่น เราก็ต้องฝึกทักษะ ‘การเข้าใจ’ ผมแนะนำให้ทุกคนลองศึกษาบทความเรื่อง ทักษะการเห็นอกเห็นใจผู้อื่น (Empathy) ของผมนะครับ
ในประเทศไทยมีการสอนให้ควบคุมอารมณ์ตัวเอง ควบคุมสติ และให้อยู่อย่างสงบ แต่บางครั้งเราก็ลืมสอนให้คนเข้าใจและรับรู้ถึงอารมณ์และความต้องการของตัวเอง
หมายเหตุ: ในเชิงจิตวิทยาจะมีคำศัพท์ที่เรีบกว่า Ego Id Superego ที่หมายถึงตัวตนของคุณในมุมมองต่างๆที่ดี ไม่ได้ ควบคุมได้ ควบคุมไม่ได้ หากคุณสนใจเรื่องจิตวิทยาพื้นฐานสามารถศึกษาเรื่องนี้ได้ครับ Ego Id และ Superego คืออะไร – ทฤษฎีบุคลิกภาพ แบบง่ายๆ
อีโก้คือสิ่งที่เรารับรู้ได้ไหม
อีโก้ของเรา คือสิ่งที่มองเห็นได้ยาก
เพราะมันจะถูกซ่อนไว้ในรูปลักษณ์ภายนอกและการแสดงภายนอกของเรา ยิ่งถ้าเราเชื่อในตัวตนภายนอกของเราแค่ไหน มันก็ยิ่งยากที่จะรับรู้ถึงตัวตนภายในที่แท้จริงของตัวเอง
เราสามารถเริ่มได้จากการพยายามเข้าใจความรู้สึกตัวเองในกรณีต่างๆ เวลาที่เรารู้สึกโมโห รู้สึกอยากเป็นฝ่ายที่ถูก รู้สึกไม่ปลอดภัย รู้สึกอิจฉา หรือรู้สึกกลัว ความรู้สึกพวกนี้อาจจะมาจากเวลาที่ ‘อีโก้ภายนอกขัดแย้งกับความรู้สึกจริงๆภายใน’ ก็ได้
ให้เรามองว่าความรู้สึกเป็นอาการของโรคอย่างหนึ่ง โรคของการมีอีโก้ไม่ตรงกับตัวตนที่แท้จริง
ผมคิดว่า มนุษย์เป็นสัตว์ที่สามารถสร้างเหตุผลมาสนับสนุนอารมณ์ตัวเองได้เสมอ เพราะเวลาที่เราไม่สามารถอธิบายอารมณ์ตัวเองได้เมื่อไร เราจะรู้สึกเหมือนโลกกำลังพังทลายลงมา บางคนเรียกสิ่งนี้ว่า ‘สุญนิยม’ (nihilism)
หากเราอธิบายอารมณ์ได้ด้วยเหตุผลที่แท้จริงก็ดีไป แต่ปัญหาจะเกิดเพราะคนส่วนมากใช้อีโก้ที่ตัวเองสร้างขึ้นมาเพื่ออธิบายอารมณ์หรือการกระทำของตัวเองแบบผิดๆ (ผมใช้คำว่า ‘สร้างเหตุผล’ แทนที่จะใช้คำว่า ‘หาเหตุผล’)
ยิ่งเรา ‘สร้างเหตุผล’ (Rationalize) เก่งแค่ไหน เราก็จะยิ่งสับสนระหว่าง อีโก้ กับตัวตนที่แท้จริงมากขึ้นเท่านั้น
ผมคิดว่า วิธีรับรู้ถึงอีโก้ที่ดีที่สุดก็คือให้ถามตัวเองอยู่ตลอดว่าอารมณ์ความรู้สึกที่มีอยู่นี้ มาจากไหน และสาเหตุมาจากอะไรกันแน่
อีโก้คือความกลัวหรือความหยิ่งหรือเปล่า
‘อีโก้’ เป็นคำไว้ใช้สำหรับคนที่ไม่ค่อยยอมรับผิด ไม่ค่อยรับฟังผู้อื่น หรือเอาแต่ใจตัวเองเป็นต้น แต่อาการแบบนี้ก็เป็นแค่ส่วนเล็กๆของอีโก้เท่านั้น
คำว่า ‘อีโก้’ เฉยๆ เป็นส่วนประกอบของตัวตนที่ไม่ดีและตัวตนที่ดีของคุณ ซึ่งโดยปกติแล้วคนส่วนมากจะมีสมดุลของตัวตนที่ดีและไม่ดีไม่ดีเท่าๆกัน เพราะฉะนั้นเวลาบอกว่า มี ‘อีโก้สูง’ ก็แปลว่าสมดุลของตัวตนนั้นไม่เท่ากันนั่นเอง
ยกตัวอย่างเช่นคนที่ไม่มั่นใจในตัวเอง จะชอบทำตัวอวดดี เพื่อแสดงถึงความมั่นใจในตัวเองแบบปลอม หรือคนที่รู้สึกเศร้าอาจจะแสดงออกภายนอกว่าหัวเราะร่าเริงอยู่เป็นต้น
ความหยิ่งยโส จะต่างกับการมั่นใจในตัวเองตรงที่ความมั่นใจในตัวเองไม่ได้มาจากอีโก้ เราสามารถมั่นใจในตัวเองได้โดยไม่ต้องรู้สึกเหลิง ให้คนอื่นมองเราในแง่ไม่ดี
ในทางตรงข้าม การอ่อนน้อมถ่อมตนไม่ได้แปลว่าเราไม่มั่นใจในตัวเองหรือกำลังกลัวอยู่ แต่หมายความว่าเรากำลังอยู่กับปัจจุบันและมีความสุขกับตัวตนที่เราเป็นอยู่แล้วตอนนี้
ทั้งสองอย่างนี้คือการที่เราเข้าใจตัวเอง และสามารถแสดงออกหรือรู้สึกได้โดยที่ไม่ต้องอาศัยอีโก้ภายนอก
เราจะก้าวข้ามผ่าน อีโก้สูง อีโก้ต่ำ ไปได้เราต้องมั่นใจในตัวเองโดยไม่หยิ่ง และอ่อนน้อมถ่อมตนโดยไม่รู้สึกกลัว
อีโก้สูง และการคิดว่าตัวเองถูกทุกอย่าง
เคยมีคนพูดไว้ว่า ‘คุณสามารถเลือกที่จะมีความสุข…หรือเลือกที่จะเป็นคนถูก’
คนที่มีอีโก้คือคนที่ ‘เชื่อในโลกที่ตัวเองสร้างมา’ และส่วนมากจะไม่ยอมรับความคิดใหม่ที่ต่างจากสิ่งที่เค้ายอมรับ เพราะการยอมรับสิ่งที่ไม่เหมือนกับ ‘ความเชื่อที่เราสร้างมา’ เท่ากับว่าเราไม่ยอมรับในตัวตนของตัวเอง
เวลาที่คุณรู้สึกว่าคุณต้องถูกให้ได้ คุณกำลังโน้มน้าวใครอยู่กัน? คุณแค่อยากเล่าให้ฟัง หรือคุณจำเป็นต้องพิสูจน์ให้ได้ว่าคุณถูก?
ในอนาคต ถ้าคุณรู้สึกตัวว่าคุณกำลังทะเลาะหรือเถียงใครอยู่ ให้ลองถามตัวเองดูครับว่า คุณกำลังแลกความสุขไปกับอีโก้ของคุณหรือเปล่า
‘คุณสามารถเลือกที่จะมีความสุข…หรือเลือกที่จะเป็นคนถูก’
10 สัญญาณว่าอีโก้กำลังควบคุมคุณอยู่
แล้วเราจะควบคุมอีโก้ตัวเองได้ยังไง
ก่อนที่เราจะควบคุมอีกโก้ เราต้องรับรู้ถึงมันก่อน เราต้องเข้าใจว่าช่วงไหนที่อีโก้กำลังอยู่เหนือเรา…ซึ่งส่วนมากก็จะมาในสองคำถามก็คือ – เรารู้สึกเหนือคนอื่นหรือเปล่า และ เรารู้สึกด้อยกว่าคนอื่นหรือเปล่า
ถ้าคำตอบคือใช่ ส่วนมากจะแปลว่าอีโก้กำลังควบคุมคุณอยู่นั่นเอง และ นี่ก็เป็น 10 สัญญาณว่าอีโก้กำลังอยู่เหนือคุณ
- คุณรู้สึก ‘เหนือกว่า’ เวลาพูดเรื่องปัญหาหรือข้อเสียของคนอื่น
- เวลาคุณกำลังทะเลาะ คุณรู้สึกว่าถอยไม่ได้จนกว่าจะชนะ
- คุณชอบเปรียบเทียบตัวเองกับคนที่เหนือกว่าคุณ (หน้าตาดีกว่า ฉลาดกว่า เก่งกว่า มีความสุขมากกว่า รวยกว่า)
- คุณชอบเปรียบเทียบตัวเองกับคนที่ด้อยกว่าคุณ (ฉลาดน้อยกว่า สถานะกว่า)
- คุณรู้สึกอิจฉาเวลาคนอื่นได้ดี
- คุณพูดเรื่องตัวเองได้เป็นสิบนาทีก่อนที่จะถามคนอื่นว่าเป็นยังไงบ้าง
- คุณอยากชนะมากกว่าทำให้ดีที่สุด
- คุณจะซึมเวลาคุณไม่ชนะตอนเล่นกีฬาหรือเวลาทำงาน (แทนที่จะรู้สึกภูมิใจที่ทำได้ดีที่สุดแล้ว)
- คุณตั้งเป้าหมายที่เป็นไปไม่ได้ และโทษตัวเองเวลาที่เป้าหมายไม่เป็นจริง
- คุณโทษคนอื่นเวลาที่อะไรไม่เป็นดังที่คิด
การมี ‘อีโก้สูง’ ก็คงทำให้หลายคนมีชีวิตลำบาก และการอยู่กับคนมีอีโก้สูงก็คงน่าอึดอัดไม่แพ้กัน หากคุณหรือคนรอบข้างของคุณมีอีโก้สูง ลองอ่านบทความนี้ดูได้ครับ 17 วิธีจัดการคนอีโก้สูง ในแต่ละสถานการณ์
อีโก้และการปล่อยวาง
อย่างที่บอกก็คือ อีโก้ประกอบด้วยปัจจัยหลายอย่าง
มันคงไม่มีวิธีใดวิธีหนึ่งที่จะทำให้เราปล่อยวางได้ง่ายๆ โดยเฉพาะอีโก้ที่เราสั่งสมมาจากประสบการณ์ตั้งแต่ตอนเป็นเด็ก
วิธีที่ดีที่สุดก็คือพยายามรับรู้ถึงความรู้สึกตัวเอง แล้วค่อยๆปล่อยส่วนที่มันไม่ดีออกไปทีละนิด ในส่วนของการปล่อยวางเพื่อลดอีโกี ผมแนะนำให้อ่านบทความคู่มือนี้นะครับ ผู้อ่านหลายคนบอกว่ามีประโยชน์พอสมควรเลย 40 วิธีปล่อยวางเพื่อสร้างความสุขในชีวิต
คุณรู้สึกถึงอีโก้ตัวเองบ่อยแค่ไหน? คอมเม้นหรือเล่าเรื่องเกี่ยวกับอีโก้ของคุณได้ที่คอมเม้นข้างล่างเลยนะครับ
ใครที่อ่านบทความแล้ว รบกวนทำแบบสอบถามเพื่อให้ผมสามารถเขียนบทความที่ทุกคนชอบได้มากขึ้น https://forms.gle/TrkHTigUtcEMzqNt6
